http://www.volkskrantreizen.nl/redactie/toine_heijmans/artikelen/vergeten_bergen_van_tosca

Vergeten bergen van Toscane

door toine_heijmans op vrijdag 5 oktober 2007

Toscane, Italië op vrijdag 5 oktober 2007

 

Florence en Pisa weet iedereen te vinden. Toine Heijmans en fotograaf Raymond Rutting trekken door noordelijke bergen van Toscane, waar het zoveel rustiger is. ‘Begrijp je nu waarom ik hier blijf wonen?’

De sleutel van het museum ligt links op de richel naast de deur; het is een ijzeren sleutel, zwaar van ouderdom, te groot bijna voor de lage eikenhouten deur; iedereen in het dorp weet waar hij ligt hoewel hij nauwelijks wordt gebruikt. Paolo Lenzi reikt omhoog, pakt de sleutel en opent de deur waarachter zich het museum openbaart: een verzameling spullen onder stof, kledingstukken en foto’s, in een huis dat toch niet meer wordt gebruikt. Het is geen imposante verzameling, maar dat hoeft ook niet. Hier bewaren ze hun historie en dat is genoeg.



Klik hier voor de grote versie van de fotospecial

Sillico heet het dorp dat begint waar de weg ophoudt. Het ligt op een heuvel en overziet de vallei – rechts de Apennijnen met hun sporen van sneeuw, links de Apuaanse Alpen in herfstdracht. Er beweegt niks, er kringelt alleen rook van een houtvuur omhoog.

Het is een Toscaans dorp, maar het ontbreekt hier aan de toeristen die doorgaans de Toscaanse dorpen kleuren. De stad Lucca ligt veertig kilometer verder, daar komen ze met miljoenen – hier komt alleen het handvol dat het geheim Sillico kent. Klassieke musici die er ongestoord kunnen repeteren voor een toernee. Kunstenaars. ‘We zijn met honderd bewoners’, zegt Paolo Lenzi, een dertiger die hier is geboren en getogen, ‘onder wie tachtig bejaarden en één kind – het mijne.’ En midden op het stenen dorpsplein, dat er verder net zo bij ligt als in de Middeleeuwen, staat een plastic trapauto. ‘Vrienden vragen me weleens waarom ik hier wil wonen. Iedereen laat hier z’n deuren open, zeg ik dan. Het is relaxed.’

Sillico is heel erg Italië en heel erg Toscane en heel erg vergeten. Dit is het onontgonnen noorden. Dicht bij de magneten Pisa, Lucca, Florence en dicht bij de bloemenkust van de Cinque Terre, maar anders. Boerser. Minder gecultiveerd, met minder cypressen en meer kastanjebomen. Met z’n bergklimaat meer op zichzelf aangewezen, teruggetrokken zelfs.
Dit is geen plek voor de massa; de bussen kunnen de smalle bochtige wegen nauwelijks aan. Wel zien de boeren een nieuwe kans in het agrotoerisme; vijftien jaar geleden begon de eerste in de Garfagnana-vallei met het verhuren van kamers en dat zijn er inmiddels tachtig geworden. Uit noodzaak: de wereld werd te groot voor een klein boerengebied als dit, en nu helpen toeristen de families aan een tweede inkomen zonder het stille karakter van de streek aan te tasten. De rust. Zelfs in hoofdplaats Castelnuovo, dat toch de sfeer heeft een van een bezig stadje met z’n flaneerbare winkelstraten en sneakerwinkels, kabbelt het leven kalm voorbij.
De vergeten bergen van Toscane – hier in deze vallei maar ook in de nog noordelijker gelegen regio Lunigiana, bijeengehouden door de steden Massa en Carrara. Die laatste heeft nog enige aantrekkingskracht door z’n marmergroeven, half afgegraven heuvels die als sneeuwvelden afsteken tegen de groene kastanjebossen, waar bezoekers vaak de naam Michelangelo horen vallen, de beroemdste afnemer ooit, ook al is de marmerindustrie grotendeels vervallen aan de Chinezen en maken ze vooral winst uit de verkoop van marmerstof dat vrijkomt bij het zagen en die wordt gebruikt in tandpasta. Carrara is een stad met industrie en een zeehaven.

Maar verder is het gebied aan de natuur en de geschiedenis.
Mare, monti, marmo - zee, bergen en marmer, zeggen ze hier graag. De hoek van de honderd burchten, zeggen ze ook. Allemaal pogingen meer bezoek te trekken, terwijl je liever alleen met Paolo Lenzi door de straatjes van Sillico sloft, of aanschuift voor het middageten bij Paolo Monteleone in zijn berghut buiten Massa, aan het eind van een zandweg.

Paolo heeft een houten tafel buiten onder de wijnranken gezet en zijn moeder maakt het eten: verse tuinbonen op toast met verse kaas, honing uit de streek, kastanjebrood, stokvis in deeg, worst van het huis, jonge witte wijn van het huis – alles uitgestald in de berglucht. Binnen volgt de lasagne, de salade en de lam-met-thijm en naast je eet een advocaat uit Rome en tegenover je eet een bekende zanger uit Napels, alsof je elkaar al jaren kent. ‘Als ik het te druk krijg, ga ik hierheen’, zegt de advocaat. ‘Het is de rustigste plek van Italië die ik ken’. ‘Ga je paardrijden?’, vraagt de zanger. ‘Je moet hier paardrijden, dan leer je het land pas echt goed kennen.’

Paolo Monteleone heeft een flinke stal met paarden; zelf reed hij eens van Lissabon naar huis en hij houdt ervan de toeristen mee te nemen op een trektocht. ‘Op een paard zie je meer’, zegt hij, en hop, achter hem aan het bos in, de struiken door, een rijtje Italiaanse cowboys in een padloos niemandsland, tot het paard de kam van de berg bereikt met links een ontzagwekkend uitzicht over witte dorpen in het groen, en rechts over de stad Massa en de zee, schuimend over rotsblokken.
‘Daar ligt Pisa!’, zegt Paolo Monteleone. ‘Wou je daar soms nog naartoe?’
Nou, nee.

‘Begrijp je een beetje’, zegt Paolo Lenzi de volgende dag terwijl hij de vallei inkijkt vanuit zijn dorp Sillico, ‘waarom ik hier blijf wonen en nooit naar de stad zal gaan?’
Hij is een eenvoudig hotel begonnen met vijftien kamers en een goede wijnvoorraad; met vrienden heeft hij in de buurt vijf wandelingen uitgezet. ‘In mijn dorp is een gast nog een gast’, zegt hij, ‘dat betekent dat alle deuren voor je openstaan. In Viareggio (de beroemde Toscaanse badplaats niet ver weg) praten ze echt niet met je. Daar ben je maar een toerist.’

In Sillico staat een huis te koop voor zestigduizend euro. Een heel middeleeuws huis met uitzicht over de olijfbomen en het staat al zo lang te koop dat de letters van het aanplakbiljet verbleken. Vijftig kilometer verderop zou het allang zijn verkocht, voor het dubbele. ‘Er woont hier nog geen enkele buitenlander’, zegt Paolo. ‘Ik ken dorpen in Toscane waar meer buitenlanders wonen dan Italianen.’ Ja er woonde er één: Gerlach Swinkels. Ze noemden hem gianio, hij was de kluizenaar die negen jaar in een oude kerk woonde in een oude kerk en stierf in 1999. Nu ligt hij begraven op de top van de berg, en bij zijn graf staan klompen.


Reizen gaat het snelst met het vliegtuig (goedkope vluchten op Pisa en Genua, www.lowcostairlines.nl), maar de auto (1300 kilometer tot Massa) is een goed alternatief als u de streek wilt verkennen.


Slapen & eten bevalt het beste in een agriturismo, er zijn er genoeg, variërend van luxeverblijven tot echt eenvoudige onderkomens. Voor een lijst zie het lokale verkeersbureau, www.aptmassacarrara.it. Het hotel van Paolo Lenzi in Sillico heet Le Muse, www.lemuse-sillico.it, mooi gerenoveerd, schitterend uitzicht, fijne wijn, gastheer met kennis en verhalen.

Paardrijden De paardenberghut van Paolo Monteleone ligt vijf kilometer van Massa in de natuur en is ook voor niet-paardrijders geschikt als verblijfplaats. Fantastisch eten aan lange tafels, geliefd weekend-uitje voor Italiaanse stedelingen (www.montebrugiana.it).

Wandelen kan op eigen gelegenheid natuurlijk, maar ook met een organisatie als Tuscany Walking; door de Garfagnana-vallei (www.tuscanywalking.com); een week geheel verzorgd kost zo’n duizend euro. Bij de VVV in Castelnuovo is ook een achtdaagse verzorgde tocht te boeken voor 600 euro - maar dan wandel je wel met minimaal tien mensen. In de Apennijnen en de Apuaanse Alpen zijn voor ervaren bergwandelaars enerverende tochten te maken, zoals de Garfagnana-trekking. Informeer lokaal, het zijn geen keurig uitgezette routes. Diverse bureaus bieden gegidste routes aan over de Via Francigena, via de VVV, www.aptmassacarrara.it.

Marmer bekijken in Carrara; dagelijks rondleidingen in de groeves. Bezoek zeker de groothandels aan de rand van de stad waar men uitstekend kan uitleggen waarom het ene blok steen beter is dan het andere. Rondleiding vanuit het marmermuseum: giove.cnuce.cnr.it/museo.